Nuk
მრავლობითი სკლეროზი

თარიღი: 24 იანვარი, 2023

მრავლობითი სკლეროზი დაავადებაა, რომლის დროსაც ადამიანის იმუნური სისტემა თავს ესხმის თავისივე ორგანიზმს და ანადგურებს ნერვის მფარავ ნივთიერებას – მიელინს. ამის გამო ირღვევა კომუნიკაცია თავის ტვინსა და სხეულის დანარჩენ ნაწილებს შორის. მრავლობითი სკლეროზით მთელ მსოფლიოში დაახლოებით 2.5 მილიონი ადამიანია ავად.

დაავადების მიზეზი უცნობია. ვარაუდობენ, რომ ის აუტოიმუნური ხასიათისაა.

მიელინის გარსის დაზიანებისას ფერხდება ან სრულიად წყდება მასში ნერვული იმპულსის გავლა. შედეგად ირღვევა კონტაქტი თავის`ზურგის ტვინსა და სხეულის ნაწილებს შორის.

სამწუხაროდ, დაავადება არ იკურნება, მაგრამ მკურნალობით  შესაძლებელია სიმპტომების მართვა და რემისიის პერიოდების გახანგრძლივება.

რა ახასიათებს

დაავადების ნიშნები და სიმპტომები ძალზე ვარიაბელურია და დაზიანების ლოკალიზაციაზეა დამოკიდებული. ესენია:

* დაბუჟება ან სისუსტე ერთ ან მეტ კიდურში;

* მხედველობის ნაწილობრივი ან სრული  დაკარგვა (წესისამებრ – ცალ თვალში), რასაც  ხშირად თან ახლავს ტკივილი თვალის მოძრაობის დროს;

* მხედველობის გაორება;

* ჩხვლეტის ან ტკივილის შეგრძნება სხეულის სხვადასხვა ნაწილში, განსაკუთრებით – კისრის მიდამოში თავის დახრისას;

* კანკალი, კოორდინაციის დარღვევა, რყევით სიარული;

* მეტყველების დარღვევა;

* დაღლილობა, თავბრუხვევა;

* ნაწლავთა ან შარდის ბუშტის მოქმედებასთან დაკავშირებული პრობლემები.

დაავადების შემთხვევათა უმეტესობა გამწვავებისა და რემისის პერიოდების მონაცვლეობით მიმდინარეობს. ახალი სიმპტომები დღეების, კვირების განმავლობაში ვითარდება, რასაც რამდენიმეთვიანი ან რამდენიმეწლიანი უსიმპტომო პერიოდი მოსდევს. დაავადების დამძიმება, რაც უმთავრესად მოძრაობასთან, სიარულთან დაკავშირებულ პრობლემებს გულისხმობს, არაერთ ფაქტორს შეუძლია, მათ შორის – სხეულის ტემპერატურის ოდნავ მომატებასაც კი.

იმის ახსნა, რატომ ავადდება მრავლობითი სკლეროზით ადამიანთა მხოლოდ განსაზღვრული ნაწილი, შეუძლებელია, თუმცა დადგენილია, რომ  დაავადების განვითარების მექანიზმში თავ-თავის როლს ასრულებს გენეტიკაც და გარემოც.

მრავლობითი სკლეროზის განვითარების რისკფაქტორებია:

* ასაკი – დაავადების გამოვლენა ნებისმიერ ასაკშია მოსალოდნელი, მაგრამ უმეტესად 15-დან 60 წლამდე ხდება;

* სქესი – მრავლობითი სკლეროზი ქალებთან 2-ჯერ ხშირია;

* ოჯახური ანამნეზი;

* ზოგიერთი ინფექცია, მაგალითად, მონონუკლეოზის გამომწვევი ებშტეინპბარის ვირუსი;

* რასა – ევროპეოიდები, განსაკუთრებით – ჩრდილოეთევროპელები, მიეკუთვნებიან მაღალი რისკის ჯგუფს;

* კლიმატი – ცივი კლიმატის ქვეყნებში მრავლობითი სკლეროზის გამოვლენის ალბათობა განსაკუთრებით მაღალია, რის გამოც ჩრდილოეთევროპელები მაღალი რისკის ჯგუფს მიეკუთვნებიან. ამის საპირისპიროდ, დაავადების დაბალი რისკი აქვთ ამერიკის მკვიდრ მოსახლეობას, აფრიკელებსა და აზიელებს;

* ზოგიერთი აუტოიმუნური დაავადება (ფარისებრი ჯირკვლის დაავადება, პირველი ტიპის დიაბეტი, ნაწლავის ანთებითი დაავადება) ზრდის მრავლობითი სკლეროზის განვითარების რისკს;

* მოწევა.

რით რთულდება

მრავლობითი სკლეროზით დაავადებულთა მდგომარეობა შესაძლოა გართულდეს: კუნთების დაჭიმულობითა და სპაზმით, ქვედა კიდურების დამბლით, შარდის ბუშტის, ნაწლავების ან სქესობრივი დისფუნქციით, მეხსიერების პრობლემებით, დეპრესით ან ეპილეფსიით.

როგორ ვადგენთ

დაავადების დიაგნოსტიკისთვის სპეციფიკური ტესტი არ არსებობს. დიაგნოზი უმთავრესად კლინიკური სურათისა და ანამნეზური მონაცემების საფუძველზე ისმება. დიაგნოზის დასაზუსტებლად ექიმმა შესაძლოა საჭიროდ მიიჩნიოს შემდეგი გამოკვლევებიც:

* სისხლის ტესტები – მათი საშუალებით გამოირიცხება დაავადებები, რომლებსაც მრავლობითი სკლეროზის მსგავსი კლინიკური სურათი აქვს. თავად მრავლობითი სკლეროზის სადიაგნოზო სპეციფიკური ტესტები ჯერ კიდევ კვლევის სტადიაშია.

* ლუმბალური პუნქცია – ხერხემლის არხში, წელის დონეზე, შეჰყავთ ნემსი, გამოაქვთ თავზურგტვინის სითხე და იკვლევენ დაავადებასთან ასოცირებულ ანორმალურ ანტისხეულებზე. სითხის გამოკვლევით ასევე გამოირიცხება მრავლობითი სკლეროზის მსგავსი სიმპტომატიკის მქონე ანთებითი დაავადებები;

* მაგნიტურ-რეზონანსული კვლევა – ის დაზიანებული უბნების გამოვლენის საშუალებას იძლევა. ზოგჯერ საჭიროა ვენაში კონტრასტული ნივთიერების შეყვანა დაზიანებული უბნების უფრო თვალსაჩინოდ წარმოსაჩენად;

* გამოწვეული პოტენციალები – ამ დროს ჩაიწერება სტიმულაციის შედეგად ნერვული სისტემის მიერ წარმოქმნილი ელექტრული სიგნალები და ფასდება ნერვული იმპულსის გავრცელების სიჩქარე.

რით ვმკურნალობთ

მრავლობითი სკლეროზის მკურნალობა გულისხმობს სიმპტომებზე ზემოქმედებას და დაავადების პროგრესირების შენელებას. ამისთვის გამოიყენება:

* კორტიკოსტეროიდები, რომლებიც საკმაოდ ეფექტურად აცხრობს ნერვის ანთებას, მაგრამ ახასიათებს საკმაოდ უსიამოვნო გვერდითი მოვლენები – უძილობა, განწყობის ცვლა, არტერიული წნევის მომატება, შეშუპება;

* პლაზმაფერეზი. ამ დროს სხეულიდან გამოაქვთ სისხლი, აცილებენ პლაზმას, რომელსაც თან მიჰყვება აუტოიმუნური პროცესის გამომწვევი ანტისხეულები, და უკანვე, სხეულში აბრუნებენ.  პლაზმაფერზი სტეროიდების უეფექტობის შემთხვევაში გამოიყენება.

რაც უფრო ადრიანად დაიწყება მოცემული მედიკამენტებით აგრესიული თერაპია, მით უფრო ეფექტური იქნება ის. იმავდროულად, შემცირდება რეციდივისა და ახალი უბნების დაზიანების ალბათობაც.

მრავლობითი სკლეროზის დამახასიათებელი უამრავი სიმპტომიდან ერთ-ერთი ყველაზე შემაწუხებელია კუნთების დაჭიმულობა და ტკივილი, რომელთა შემსუბუქებაც ვარჯიშით, მასაჟით და სხვა სარელაქსაციო საშუალებებითაა შესაძლებელია. საჭიროების შემთხვევაში ნებადართულია მიორელაქსანტების (კუნთების მოსადუნებელი მედიკამენტების) გამოყენებაც. სიმპტომური თერაპია აუცილებელია დაავადების სხვა ისეთი სიმპტომების სამართავადაც, როგორებიცაა დეპრესია, ტკივილი, სქესობრივი დისფუნქცია და კუჭ-ნაწლავის პრობლემები.

დაავადებისთვის დამახასიათებელი სიმპტომატიკის არსებობის შემთხვევაში აუცილებლად მიმართეთ ექიმს და  არ დაგავიწყდეთ, რომ თვითნებური მკურნალობა დაუშვებელია.

წყარო: ჟურნალი "ავერსი"