რა არის ტრიგემინალური ნევრალგია?
თარიღი: 04 ივლისი, 2025
რა არის ტრიგემინალური ნევრალგია?
ტრიგემინალური ნევრალგია არის პათოლოგიური მდგომარეობა, რომელიც ვლინდება ძლიერი ტკივილის სახით სამწვერა ნერვის გასწვრივ. ყველაზე ხშირად ტრიგემინალური ნევრალგია გვხვდება საშუალო და ხანდაზმულ ადამიანებში, თუმცა დაავადების შემთხვევები აღწერილია ბავშვთა ასაკშიც.
ამ მდგომარეობისას ტკივილს (მტკივნეული ტიკი, ნევრალგია) ახასიათებს მწვავე პაროქსიზმული შეტევები, შემოიფარგლება ტრიგემინალური ნერვის ერთი ან რამდენიმე ტოტის ინერვაციის ზონით და ჩვეულებრივ, თან ახლავს ვაზომოტორული და სეკრეტორული დარღვევები. სახის ტრიგემინალური ნევრალგიის შეტევის დროს პაციენტი შეიძლება უჩიოდეს ტკივილს ყურებში, თვალებში, ტუჩებში, ცხვირში, სკალპში, შუბლზე, ლოყებზე, კბილებში და/ან ყბებში. ტკივილის ლოკალიზაცია ჩვეულებრივ განისაზღვრება სამწვერა ნერვის მდებარეობის ინდივიდუალური მახასიათებლებით.
რა ახასიათებს ტრიგემინალურ ნევრალგიას?
ტკივილის ზუსტი ლოკალიზაცია სამწვერა ნერვის ერთ-ერთი ტოტის ინერვაციის ზონაში - ყველაზე ხშირად მეორე ტოტის ზონაში (სუბორბიტალური ნერვი), ნაკლებად ხშირად მესამე ტოტის (გონებრივი ნერვი) და კიდევ უფრო იშვიათად პირველი ტოტის (ზედაორბიტალური ნერვი). ასევე იშვიათად ყველა ტოტის ან მათი კომბინაციის ზონებში. ნევრალგიის ყოველი შეტევა იწყება ერთი და იმავე ადგილიდან და მხოლოდ მოგვიანებით შეიძლება გავრცელდეს სამწვერა ნერვის მეზობელი ტოტების ინერვაციულ ზონებში.
ტკივილი თავს იჩენს პერიოდულად. ვლინდება მკვეთრი ტკივილის სახით, ყველაზე ხშირად კანში, ლორწოვან გარსში ან ორივეში ერთად, ნაკლებად ხშირად კბილებში, რომელიც გრძელდება რამდენიმე წამიდან რამდენიმე ათეულ წამამდე, რასაც მოჰყვება ტკივილის შეტევის ჩაქრობის პერიოდი, რომელიც თავის მხრივ რამდენიმე ათეულ წამამდე გრძელდება. ტრიგემინალური ნევრალგიის შეტევის საერთო ხანგრძლივობა 1,5-2 წუთამდეა. ნევრალგიის შეტევის დროს ავადმყოფს აღენიშნება მტკივნეული გრიმასა, სახის კუნთები ხშირად მატონიზირებელი შეკუმშვის მდგომარეობაშია, შეიძლება აღინიშნებოდეს ჰიპერსალივაცია, გაძლიერებული ცრემლდენა, ნაზორეა.
ნევრალგიის შეტევების პროვოცირებული ხასიათი ტრიგერის ზონებში. რომლის გაღიზიანებამ (საუბარი, მიმიკა, პალპაცია, ჭამა, გაპარსვა, თუნდაც უბრალო ღიმილი) შეიძლება გამოიწვიოს შეტევა. ყველაზე ხშირად ეს არის კანი ცხვირტუჩის ნაკეცის, ზედა ტუჩის, ცხვირის ფრთების მიდამოში, ნაკლებად ხშირად წარბის და სხვა უბნებში. უნდა აღინიშნოს, რომ კანის უბნის ძლიერი გაღიზიანება (ძლიერი წნევა ან ინექცია მგრძნობელობის ტესტირების დროს) არ იწვევს შეტევას და უსაფრთხოდ გადაიტანება.
ნევრალგიის შეტევისთანავე, დგება რეფრაქტორული პერიოდი, რომელიც გრძელდება რამდენიმე წუთამდე, როდესაც კორტიკალური ზონის გაღიზიანების არსებობა არ იწვევს ახალ შეტევას და რომელსაც მძიმე შემთხვევებში პაციენტები იყენებენ ძირითადი მოთხოვნილებების (კვება, ჰიგიენა) შესასრულებლად.
ობიექტური მონაცემების ნაკლებობა ნევროლოგიური გამოკვლევის დროს შეტევებს შორის პერიოდში.
როგორ მკურნალობენ ტრიგემინალურ ნევრალგიას?
ტრიგემინალური ნევრალგია იკურნება მედიკამენტური თერაპიის დახმარებით, რომელთა დოზები ტიტრირდება ინდივიდუალურად კლინიკური პასუხის მიღებამდე.
როგორც ტრიგემინალური ნევრალგიის სამკურნალო ქირურგიული მეთოდი, შესაძლებელია გამოიყენებულ იქნას კანქვეშა თერმოკოაგულაცია, ბალონის კომპრესია და რადიოსიხშირული რიზოტომია,მაგრამ ნევრალგიის ყველაზე პათოგენეტიკურად დასაბუთებული მკურნალობა არის ნეიროვასკულური კონფლიქტის აღმოფხვრა ნათხემ-ხიდის კუთხის მიდამოში. ამის მიღწევა შესაძლებელია ე.წ. მიკროვასკულარული დეკომპრესიით (MVD).
სწორია რადიოქირურგიის შედარება მიკროვასკულურ დეკომპრესიასთან, რადგან ორივე მეთოდი მიზნად ისახავს ტრიგემინალური კომპლექსის ერთ ანატომიურ რეგიონს, კერძოდ, სამწვერა ნერვის ფესვის რეგიონს ტვინის ღეროში შესვლამდე. MVD საკმაოდ ეფექტურია მედიკამენტოზური თერაპიის მიმართ რეზისტენტული ტრიგემინალური ნევრალგიის სამკურნალოდ. ეფექტურობა საშუალოდ შეადგენს შემთხვევების 77%-ს (62-დან 92%-მდე). სიკვდილიანობა დაბალია - 0,5%. თუმცა, საკმაოდ მაღალია შემდგომი დეფიციტის რისკი თავად სამწვერა ნერვის ფუნქციაში, რომლის მგრძნობელობა ვითარდება შემთხვევების 3-29%-ში (საშუალოდ - 8%). სხვა კრანიალური ნერვიდან ყველაზე ხშირად სმენის ნერვი ზიანდება - საშუალოდ 3%. ოპერაციასთან და ანესთეზიასთან დაკავშირებული გართულებები - ინფექციები, ლიკვორეა, სინუსური თრომბოზი, ასევე რესპირატორული და გულის პერიოპერაციული დარღვევები - გვხვდება შემთხვევების 8%-ში.
სტერეოტაქტიკური დასხივების გამოყენებით თავად ლ. ლექსელმა 1951 წელს პირველი პაციენტი განკურნა გამა ნაიფით (Gamma Knife). რადიოქირურგიის მიზანი სამწვერა ნერვის ნევრალგიის მკურნალობაში, არის სამწვერა ნერვის ცისტერნალური ნაწილი.
შემთხვევათა 84%-ში ერთი სესია გამა ნაიფით (Gamma Knife) საკმარისია 2 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში ტკივილის (ნევრალგიის) შესამსუბუქებლად, რეციდივის გარეშე.
სენსორული დარღვევების რისკი სახის შესაბამის ნახევარში დაახლოებით 8%-ია. თუმცა, არ არსებობს სმენის დაქვეითების რისკი და არც ოპერაციასთან დაკავშირებული გართულებები ან სიკვდილიანობა.
მკურნალობის მეთოდის შერჩევა მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული, მაგრამ დღეს სამწვერა ნერვის ნევრალგიით დაავადებული პაციენტებს მიკროვასკულურ დეკომპრესიასთან ერთად გამა ნაიფით (Gamma Knife) მკურნალობაც აუცილებლად უნდა შესთავაზონ.
ლაშა ბაქრაძე
ნეიროქირურგიული სამსახურის უფროსი "ავერსის კლინიკაში"
წყარო: ჟურნალი "ავერსი"