რა რისკებს შეიცავს წონის ზედმეტი მატება ორსულობის დროს
თარიღი: 15 ნოემბერი, 2023
ორსულობის დროს წონის მატება ნორმად მიიჩნევა, მაგრამ დედისა და ნაყოფის ჯანმრთელობისთვის მნიშვნელოვანია, არ მოხდეს წონის ჭარბი მატება. ორსულობის დროს ჭარბი წონის მატებამ, განსაკუთრებით პირველ ტრიმესტრში, შეიძლება მკვეთრად გაზარდოს გესტაციური [ორსულობის დროს განვითარებული] დიაბეტის რისკი და მასთან დაკავშირებული გართულებების განვითარება.
ამ თემაზე „ბათუმელები“ ბათუმის საერთაშორისო ჰოსპიტლის ენდოკრინოლოგს, თეონა გოგიტიძეს ესაუბრა.
ქალბატონო თეონა, რა საფრთხის შემცველია ჭარბი წონის მატება ორსულობის დროს?
ზოგადად მაღალი შაქრისა და არაკონტროლირებადი ნახშირწყლოვანი ცვლის რისკები ორსულობის დროს მოიცავს არტერიული წნევის მატებას [ჰიპერტენზია], ნაყოფის წონაში ზრდასა და ნაადრევ მომწიფებას [მაკროსომია], შეიძლება იყოს ნაყოფის სხვა დარღვევები, მაგალითად კარდიომიოპათია; შეიძლება მოხდეს ახალშობილის სისხლში შაქრის ვარდნა – ნეონატალურ ჰიპოგლიკემია ეწოდება ამ მდგომარეობას; შეძლება მოხდეს ორსულობის გართულება პრეეკლამპსიით [მაღალი წნევით მიმდინარე], ასევე, შეიძლება განვითარდეს ჭარბწყლიანობა.
რაც უფრო მეტია წონა და ორსულობის დროს მატება წონაში, მით უფრო მეტია ნახშირწყლოვანი ცვლის დარღვევის რისკი. საქმე ის არის, რომ ორსულობის დროს, 20 კვირის შემდეგ, განსაკუთრებით მეორე ტრიმესტრში, პლაცენტა გამოყოფს ჰორმონებს, რომელიც ამატებს სისხლში ინსულინის დონეს; როცა ინსულინი იმატებს სისხლში, ორსულებს თითქმის იგივე კლინიკური სურათი აქვთ, როგორიც არის ჩვეულებრივი ინსულინრეზისტენტობის დროს.
ინსულინრეზისტენტობა იწვევს ჭარბი წონისკენ მიდრეკილებას და ნახშირწყლოვანი ცვლის კიდევ უფრო მეტად დარღვევას, ანუ ერთგვარი მანკიერი წრე იკვრება.
თუ ქალის სისხლში გლუკოზის დონე უზმოდ იმატებს 95-ზე მეტს და ჭამიდან ორი საათის შემდეგ 120-ზე მეტს, მაშინ შაქრის მატება უკვე გადის პლაცენტარულ ბარიერს და მოქმედებს ბავშვის კუჭქვეშა ჯირკვალზე.
Cleveland Clinic: გესტაციური დიაბეტი ზრდის თქვენი ბავშვის სუნთქვის პრობლემების, სიმსუქნისა და დიაბეტის რისკს. ამ დროს უფრო ხშირია ნაადრევი მშობიარობაც.
როგორი უნდა იყოს ჯანსაღი წონის მატება ორსულობის დროს?
თუ ორსულობა დადგა ნორმალური წონის ფონზე, ანუ სხეულის მასის ინდექსი (სმი) ორსულობამდე იყო ნორმალური – 25 და ნაკლები, მაშინ ორსულობაში უფრო მეტი წონის მატება შეიძლება – მაგალითად, მთელი ორსულობის განმავლობაში, საერთო ჯამში დასაშვებია დაახლოებით 14 კილოგრამამდე წონის მატება. ასეთი მატება არ ითვლება ნახშირწყლოვანი ცვლის დარღვევის რისკ-ფაქტორად.
თუ ორსულობა დადგა მაღალი სმი-ს ფონზე და არის გაცხიმოვნება, მაშინ მთელი ორსულობის განმავლობაში საერთო წონის მატება არ უნდა აღემატებოდეს 7 კილოგრამს.
თუ არ არის ნორმალური სმი და არ არის გაცხიმოვნება [ანუ არის უბრალოდ ჭარბი წონა, გაცხიმოვნების გარეშე], მაშინ სადღაც 11 კილომდე დასაშვებია მატება.
Cleveland Clinic: პირველ ტრიმესტრში, როგორც წესი, წონის მხრივ დიდი ცვლილებები არ არის. ორსულობის დროს მიღებული წონის უმეტესი ნაწილი მეორე და მესამე ტრიმესტრზე მოდის. ზოგადად, ამ პერიოდში კვირაში დაახლოებით 400 გრ წონის მატებაა.
ორსულის კვების რაციონი ვისი პრეროგატივაა, როდის ერთვება ენდოკრინოლოგი?
ზოგადად ჯანსაღ რაციონზე კონსულტაციას სწევს მეანი, თუმცა როცა გარკვეული სირთულეებია, მათ შორის წონის კლება, მატება ან მაგალითად, თუ ორსულთან არის ნახშირწყლოვანი ცვლის დარღვევა ნებისმიერი ტიპის [დიაბეტი ტიპი ორის ფონზე დაორსულება ან სხვა სახის ნახშირწყლოვანი დარღვევა, განვითარებული ორსულობის დროს], მაშინ ერთვება ენდოკრინოლოგი.
როგორი უნდა იყოს კვება წონის მატების დროს, ან როცა პაციენტს ნახშირწყლოვანი ცვლის დარღვევის რისკი აქვს?
რეკომენდაციები ამ დროს ასეთია:
უნდა მიირთვათ ცოტ-ცოტა და ხშირად. მიირთვით საუზმე, სადილი და ვახშამი, ვახშამი არაუგვიანეს საღამოს 7 საათისა. ძირითად კვებას შორის უნდა იყოს პატარ-პატარა წახემსებები, რომ გამოვიდეს ხშირი და პატარა ულუფებით კვება.
არ შეიძლება ან უნდა შეიზღუდოს ის პროდუქტები, რასაც აქვს მაღალი გლიკემიური ინდექსი ანუ შეიცავენ მარტივ ნახშირწყლებს და რომლებსაც აქვთ უნარი წამოწიონ შაქრის დონე სისხლში.
ცხადია, არ შეიძლება გაზირებული ტკბილი სასმელები, ჩვეულებრივი რაფინირებული შაქარი შეზღუდული მინიმუმამდე.
არ არის რეკომენდებული გამომშრალი ხილი, ჩირის სახით. ასევე:
• საკონდიტრო ნაწარმი: ნამცხვარი, ორცხობილა, ვაფლი – ანუ რაშიც არის ფქვილი, შაქარი და ცხიმიც ერთად.
• შემდეგ მოდის ის პროდუქტები, რომლებიც შეიცავენ ნახშირწყლებს რთული სახით და არ არიან მაღალი გლიკემიური ინდექსის მატარებლები. მაგალითად მარცვლოვნებიდან არ არის რეკომენდებული ბრინჯი და მანანის ბურღული. რეკომენდებულია: წიწიბურა, შვრიის ფანტელი, ისიც ძალიან დიდი რაოდენობით არა, დაახლოებით 4-5 სუფრის კოვზი ერთ მიღებაზე.
• რძის პროდუქტები შეიძლება, მაგრამ არა ცხიმიანი. სასურველია უფრო რაფინირებული, დაბალპროცენტიანი ხაჭო, რძე თუ ყველი.
• თხილი, მზესუმზირა და ნიგოზი დიდი რაოდენობით არ შეიძლება, რადგან 100 გრამი ეს პროდუქტი 500 კილოკალორიის შემცველია, რაც საკმაოდ მაღალია და ზედმეტი კალორიულობაც შეიძლება გახდეს შაქრის მომატების მიზეზი.
• კვერცხი კვირაში მაქსიმუმ სამჯერაა რეკომენდებული მოხარშული სახით ან ძალიან მცირე ცხიმში მომზადებული.
• ცხიმი, კარაქი და მაიონეზი არ შეიძლება.
წყარო: https://batumelebi.netgazeti.ge