ცნობილი გერმანელი პროფესორი გასტროენტეროლოგი მიხაილ ლენცე მენინგოკოკური ენტეროვირუსებისა და რესპირაციული ინფექციების შესახებ
თარიღი: 17 მარტი, 2017
გადაცემას ”სტუმრად ექიმთან” ბონის უნივერსიტეტის პროფესორი, თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტის მოწვეული პროფესორი, ექიმი გასტროენტეროლოგი მიხაელ ლენცე მარიამ ღუღუნიშვილთან ერთად ესტუმრა. მარიამი თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტის რეზიდენტი გახლავთ ზოგადი პედიატრიის მიმართულებით. მიხაელ ლენცე საქართველოში განსაკუთრებული მისიით იმყოფება. გერმანიის სახელმწიფოს დაფინასნებით ჩვენი რესპოდენტი უკვე მეოთხე წელიწადია, რაც საქართველოშია, უფრო სწორად კი წელიწადში 6 თვის განმავლობაში გივი ჟვანიას სახელობის პედიატრიის აკადემიურ კლინიკაში იღებს ამბულატორიულ და სტაციონარულ პაციენტებს და უტარებს ლექციებს სახელმწიფო სამედიცნო უნივერსიტეტის მეხუთე და მეექვსე კურსის სტუდენტებს.
თქვენ ხართ ბონის უნივერსიტეტის პროფესორი, ასევე, ბრძანდებოდით ბავშვთა გასტროენტეროლოგთა, ჰეპატოლოგთა და ნუტრიციოლოგთა ასოციაციის პრეზიდენტი. დღეს გივი ჟვანის სახელობის პედიატრიის აკადემიურ კლინიკაში ქართველ პაციენტებს უწევთ კონსულტაციებს. რატომ გააკეთეთ არჩევანი ჩვენს ქვეყანაზე?
პირველად საქართველოში 2005 წელს ჩამოვედი, მაშინ ევროპის გასტროენტეროლოგთა საზოგადოებას აქ ჰქონდა სკოლა, ძალიან მომეწონა მთები, რადგან მე ვცხოვრობ ბავარიაში, რომელიც ასევე მთიანია. ხალხი ძალიან მეგობრული იყო და ჩავთვალე, რომ ქართული მედიცინისთვის შემეძლო რაიმე გამეკეთებინა.
მოდით, გადავიდეთ ყველაზე გავრცელებულ ჩივილებზე, რომლის გამოც მშობლები ყველაზე ხშირად მიმართავენ პედიატრს. ეს არის ენტეროვირუსები, რესპირაციული ინფექციები და მასთან დაკავშირებული სიმპტომები, ყველაზე ხშირად სპაზმური ხველა და მაღალი ტემპერატურა. თქვენი დაკვირვებით, რამდენად სწორად მიმდინარეობს ამ დაავადებების მკურნალობა საქართველოში?
ყველა დაავადება სეზონურია, მე აქ ვარ ოქტომბრიდან აპრილამდე და უხშირესად სწორედ რესპირატორულ ინფექციებთან გვაქვს საქმე. დიაგნოზი, რა თქმა უნდა, ისევე დგინდება, როგორც ევროპაში, შეიძლება ცოტათი მეტი დრო დაგვჭირდეს, მაგრამ დიაგნოზი ნამდვილად სწორად ისმევა.
უფრო ნათელი რომ გახდეს, რა ჩივილების დროს შეიძლება თქვენთან კონსულატაციაზე მოსვლა, თქვენ 10:00 საათიდან იღებთ პაციენტებს…
ჩემი სუბსპეციალობაა პედიატრიული გასტროენტეროლოგია, ჰეპატოლოგია და ნუტრიციოლოგია, ანუ კვება, შესაბამისად, პაციენტებს შეუძლათ ნებისმიერი შესაბამისი პრობლემისას მობრძანდნენ. რაც შეეხება კვებას, ბოლო 4 წლის განმავლობაში შევამჩნიე, რომ სამედიცინო უნივერსიტეტებში ეს საკითხი ცუდად ისწავლება. ძალიან მაინტერესებს იშვიათი დაავადებები, ანუ ის რაც 50 000 ბავშვში ერთხელ გხვდება და ეს საქართველოსთვის მნიშვნელოვანია.
ვიდრე კონკრეტულ ჩივილებზე ვისაუბრებთ, რომლის დროსაც ყველაზე მაღალი მიმართვიანობაა ჩვენ ქვეყანაში, ბოლო დროის აქტუალურ თემებზე მინდა გკითხოთ. ესაა მენინგოკოკური ინფექცია. სულ ცოტა ხნის წინ 4 წლის ბავშვი გარდაიცვალა ამ დიაგნოზით… როგორ იწყება დაავადება და რამდენად არის პნევმოკოკის ვაქცინა მიმართული მენინგიტის საწინააღმდეგოდ?
საქართველოში ზოგიერთი ვაქცინა, რომელიც ევროპასა და ამერიკაში ძალიან ხშირად გამოიყენება, არ არის პოპულარული. ასეთია პნევმოკიკის საწინააღმდეგო ვაქცინა, რომელიც იცავს ბავშვს ფილტვის, ხახისა და ყურის ინფექციებისგან. რაც შეეხება მენინგიტსა და მენინგოკურ ინფექციას, მისი მკურნალობა იწყება იმით, რომ უნდა გავაკეთოთ აცრა. აღნიშნული ვაქცინა ადრე ამერიკასა და ევროპაშიც არ კეთდებოდა, ახლა კი კეთდება. პნევმოკიკის საწინააღმდეგო ვაქცინა საქართველოში არ გვაქვს და შესაბამისად არც კეთდება. ბოლოს ახალგაზრდა გოგონას გარდაცვალება გამოიწვია იმან, რომ ის იყო საქართველოდან და არ ჰქონდა ვაქცინა გაკეთებული. რომ ყოფილიყო აცრილი, შესაძლოა ეს შემთხვევა ლეტალურად არ დასრულებულიყო. ზოგადად, დაავადების მკურნალობა ყველაზე ადვილი მაშინ არის, როდესაც პრევენციაა ჩატარებული, როგორც ბავშვებში, ისე მოზრდილებში.
როგორია თქვენი რეკომენდაცია იმ მშობლებისთვის, ვისაც ძალიან ეშინია ამ ინფექციის და როგორც გავარკვიეთ, სხვადასხვა ტიპის მენინგიტისთვის სხვადასხვა ვაქცინა არსებობს… როგორ უნდა ამოიცნონ მშობლებმა მენინგიტი, რომ არ დააგვიანონ ექიმთან ვიზიტი?
რაც შეეხება თქვენს პირველ კითხვას, ეს სახელმწიფომ და ჯანდაცვის სამინისტრომ უნდა მოაგვაროს, შემოიტანონ ვაქცინა და აიცრან ბავშვები, სხვანაირად ვერანაირად ვერ დავიცავთ თავს ამ დაავადებისგან. რაც შეეხება შეკითხვას, თუ როგორ უნდა გავმიჯნოთ მენინგიტი სხვა დაავადებებისგან.
გეტყვით, რომ ეს არ არის დაავადება, რომლის განვითარებასაც რამდენიმე დღე სჭირდება, მენინგოკოკური ინფექცია რამდენიმე საათში ვითარდება. იწყება ცხელებით, ჩნდება სისხლჩაქცევის მსგავსი გამონაყარი, შეიძლება იყოს გონების დაკარგვაც. დაავადება მიმდინარეობს მძიმედ.
შესაძლოა მენინგოკოკური ინფექცია მხოლოდ მენინგიტით განვითარდეს, ან შეიძლება დაერთოს სეპტიური შოკიც. ჩვენ არ ვიცით, რა დაემართა 18 წლის გოგონას საფრანგეთში, მაგრამ სავარაუდოდ სწორედ სეპტიური შოკით მიმდინარეობდა დაავადება. რისკის ორი ჯგუფი არსებობს, 2 წლიდან სკოლამდელი ასაკის ბავშვებში და მოზარდობის პერიოდში.
როდესაც არ გვაქვს სახელმწიფოში ვაქცინა, არსებობს თუ არა გამოსავალი და რამდენად ეფექტურია მკურნალობა, ხომ არ ტოვებს რაიმე პრობლემას მაგალითად თავის ტვინზე?
მკურნალობა მიმდინარეობს ანტიბიოტიოკებით და ეს აუცილებლად ეჭვის გაჩენისთანავე უნდა დაიწყოს. ბაქტერიას შეუძლია სისხლძარღვის კედელზე წარმოქმნას შედედებები და ბავშვმა დაკარგოს კიდურები, თითები, ჩვენ ამას ემბოლებს ვეძახით და სად გაჩერდება ის, არავინ იცის. ეს ხშირად სიმპტომების დაწყებიდან მკურნალობის დაწყებამდე დროზეა დამოკიდებული.
მაღალი ტემპერატურა და ხველა – ბევრი განსხვავებული პასუხია ამ საკითხთან დაკავშირებით. რა რეკომენდაციებს მოგვცემთ თქვენ?
ხველა და მაღალი ტემპერატურა მთელი მსოფლიოს ბავშვების პრობლემაა. როდესაც ეს სიმპტომები აქვს ბავშვს, აუცილებლად უნდა ნახოს ექიმმა, მოისმინოს ფილტვები და გადაწყვიტოს, ეს არის ბაქტერიული, ვირუსული ხველა და ცხელება, თუ ეს არის პნევმონია. თუ საქმე პნევმონიასთან გვაქვს, აუცილებელია ანტიბიოტიკებით მკურნალობა. ზამთრის პერიოდში ცხელება და ხველა ძალიან ხშირია, შესაბამისად, სიკვდილიანობას რესპირატორული გზების დაავადებები და კვების დეფიციტი ხშირად იწვევს. ვახველებთ იმიტომ, რომ ფილტვებში არსებული ლორწო ამოვიღოთ. ბავშვები ამას ვერ ახორციელებენ და ყლაპავენ. ამოსახველებელი და ლორწოს დამშლელი პრეპარატები აადვილებენ ამოხველებას.
უნდა გამოვიყენოთ თუ არა ნახველის გამათხელებელი პრეპარატები? პასუხი მარტივია – არა, რადგან ბაზარზე არ შემოდის ისეთი პრეპარატები, რომლებიც რეალურად მოქმედებენ და ამის დადასტურება არა ერთი კვლევით შეგვიძლია.
კვლავ საქართველო და ევროპული გამოცდილება. რა განსხვავებაა სხვადასხვა დაავადების დიაგნოსტირების კუთხით?
ოქტომბრიდან აპრილამდე დაავადებებს ვირუსები იწვევენ, სამწუხაროდ, დიაგნოსტიკაში საქართველოში ჩავარდნა არის, ვერ ვიკვლევთ, კონკრეტულად რომელი ვირუსი იწვევს დაავადებას, რადგან არსებობს ვირუსის აგენტის საწინააღმდეგო მკურნალობა. ვერ დაიწყებ მკურნალობას, თუ არ გაქვს დიაგნოსტიკრებული, რომელმა ვირუსმა გამოიწვია დაავადება. სასურველია, ის მარტივი ტექნიკა, რომელიც არსებობს ევროპასა და ამერიკში, გამოყენებულ იქნას საქართველოშიც.
აუცილებლად მინდა გკითხოთ პრობიოტიკებზე. რეკომენდებულია თუ არა მათი მიღება პროფილაქტიკისთვის და თუ არა, მაშინ რა დროს უნდა დაინიშნოს ისინი?
საქართველოში პრობიოტიკები ძალიან პოპულარულია. აქ ყოფნისას 6 თვის განმავლობაში 500-600 პაციენტს ვხვდები და თითქმის ყველას დანიშნული აქვს პრობიოტიკები და ერთ მიღებაზე რამდენიმეს იღებენ. პრობიოტიკები აუცილებელია, თუმცა მხოლოდ გარკვეული დაავადებების დროს: მწვავე გასტროენტერიტისას, ანუ როდესაც ბავშვს ეწყება ღებინება და თან ერთვის დიარეა, ეს ძირითადად ზამთრისა და ზაფხულის პერიოდში ვლინდება, ინფანტილური კოლიკების დროს, ჩვილებში ოთხ თვემდე, რომლებიც ტირიან გამუდმებით. დანარჩენი რესპირაციული დაავადებების – ყაბზობისას და მუცლის აბდომინალური ტკივილის დროს, პრობიოტიკები ეფექტური არ არის.
რამდენად საშიშია ენტეროვირუსები და როგორია მისი მკურნალობის ყველაზე თანამედროვე მიდგომა?
გასტროენტერიტების მთავარი გამომწვევია როტავირუსი, მისი მკურნალობა ყველაზე მარტივია პრევენციით, ანუ ვაქცინაციით. ამ დროს პირველ რიგში აუცილებელია სითხის მიღება, რომელიც დიდი რაოდენობით შეიცავს გლუკოზას. მიღებული სითხე ორგანიზმში უნდა დარჩეს და არ გამოიდევნოს.
საქართველოში მწვავედ დგას არასწორი კვების საკითხი. მშობლები ნაადრევად ჩქარობენ მისცენ პატარებს ტკბილეული, რაც, საბოლოოდ, წონასთან დაკავშირებულ პრობლემებს იწვევს. როგორია თქვენი მიდგომა ბავშვთა კვებაზე და რა რეკომენდაციების მიცემა შეიძლება მშობლებისთვის?
კვება კულტურაზეა დამოკიდებული, ყველა ქვეყანას სხვადასხვა კულტურა აქვს და სხვადასხვანაირად იკვებებიან. ჩემს ქვეყანაში, გერმანიაში, 2-4 წლის ასაკში 12% უკვე ჭარბწონიანია, საქართველოს სტატისტიკა, სამწუხაროდ, არ ვიცი.
პედიატრს შეუძლია ”იწინასწარმეტყველოს” იქნება თუ არა ბავშვი მსუქანი მოზარდობაში. თუკი ბავშვი 6 წლამდე არის ჭარბი წონის, ის დიდი ალბათობით მოზარდობაშიც ჭარბწონიანი იქნება.
სავარაუდოდ, ჭარბწონიანი ბავშვების რაოდენობა საქართველოშიც მაღალია, რადგან ყოველდღიურად ვხვდები ასეთ პაციენტებს. რაც შეეხება ტკბილეულს, ის ცუდი არ არის, მთავარია რაოდენობა. უმჯობესია, პატარებს არ გავასინჯოთ, მაგრამ თუ მაინც გასინჯა, სასურველია, კბილები ტკბილის მიღებიდან 30 წუთის განმავლობაში გავუხეხოთ. ერთადერთი, გამოვყოფ ტკბილ გაზიან სასმელს, რომელიც რაოდენობაში უნდა შეიზღუდოს. თავად ტკბილი საკვები, თუ ბავშვს ჭარბი წონა არ აქვს, შეზღუდული არ არის.
რა რეკომენდაციებს მისცემთ იმ ადამიანებს, რომლებიც უარს ამბობენ ვაქცინაციაზე?
როდესაც ვიბადებით, ჩვენი იმუნური სისტემა არ გაგვაჩნია და დამცველობით ფაქტორებს ვიღებთ დედისგან, რომელიც სამი-ოთხი თვე გრძელდება, სწორედ ამიტომ უნდა დავიწყოთ ამის შემდეგ აცრების ჩატარება. 80-150-მდე ავადობა სკოლის ასაკამდე, დასაშვებია. ეს ნიშნავს, რომ ყოველ 6-8 კვირაში ბავშვს აქვს უფლება, იყოს ავად. ამით ის გარემოში არსებულ ვირუსებსა და ბაქტერიებს „სწავლობს“, რომელიც იმუნური სისტემის მეხსიერებაში დარჩება. ეს ფაქტორი გენეტიკაზეც არის დამოკიდებული, ზოგი ბავშვის იმუნური სისტემა უფრო მარტივად „სწავლობს” და ნაკლები ინფექცია შეხვდება, ზოგს კი უფრო მეტი. ბავშვებმა ძალიან ბევრი უნდა იმოძრავონ, ჩაერთონ სპორტში, არ უნდა ისხდნენ ეკრანებთან საათობით, რადგან სწორედ ასეთი ბავშვები ავადობენ ყველაზე ხშირად.
წყარო: fortuna.ge