შესაძლებელია თუ არა B და C ჰეპატიტისგან საბოლოოდ განკურნება - ეკატერინე დოლმაზაშვილის რეკომენდაციები
თარიღი: 10 თებერვალი, 2020
რა უნდა ვიცოდეთ ადამიანის ერთ–ერთი უმნიშვნელოვანესი ორგანოს, ღვიძლისა და მასთან დაკავშირებული პრობლემების შესახებ. როგორ მიმდინარეობს და რა სიმპტომებით ვლინდება B და C ჰეპატიტები, ვინ იმყოფება რისკ–ჯგუფში და შესაძლებელია თუ არა ჰეპატიტებისგან საბოლოოდ განკურნება. ამ და სხვა საინტრესო თემებზე მედიცინის დოქტორმა, ინფექციონისტმა ეკატერინე დოლმაზაშვილმა ისაუბრა, რომელიც დღეს ჰეპატოლოგიურ კლინიკა „ჰეპას“ წარმოადგენს.
–ქალბატონო ეკა, ჩვენთვის ცნობილია, რომ საქართველოში საკმაოდ ბევრი ადამიანი უჩივის ღვიძლის პრობლემებს. არადა ცნობილია ისიც, რომ ღვიძლი არის ერთ–ერთი იმ ორგანოთაგან, რომელსაც აღდგენის საკმაოდ კარგი უნარი აქვს. შესაბამისად, პრობლემები უფრო მცირე რაოდენობით უნდა იყოს, მაგრამ ეს ასე არ არის. რას გვეტყვით ამაზე, რა არის ამის მიზეზი?
ეკატერინე დოლმაზაშვილი: ღვიძლის კონკრეტული დაავადებები რეალურად ძალიან გავრცელებულია. მაგალითად, მსოფლიოში C ჰეპატიტის ვირუსით ქრონიკულად ინფიცირებულია 71 მილიონი ადამიანი, ხოლო B ჰეპატიტის ვირუსით 240 მილიონი ადამიანი. ასევე ძალიან გავრცელებულია ე.წ. ღვიძლის არაალკოჰოლური ცხიმოვანი დაავადება, ის მსოფლიო მოსახლეობის დაახლოებით 25%-ს აღენიშნება, რაც საკმაოდ მაღალი მაჩვენებელია.
რაც შეეხება ვირუსული B და C ჰეპატიტის გავრცელებას საქართველოში, ასევე მაღალია. 2015 წელს, C ჰეპატიტის ელიმინაციის სახელმწიფო პროგრამის დაწყებამდე ჩვენს ქვეყანაში ჩატარდა კვლევა, რომლის თანახმადაც C ჰეპატიტის ვირუსით გამოწვეული აქტიური ინფექცია აღენიშნებოდა ზრდასრული მოსახლეობის 5.4%-ს, რაც აბსოლუტურ რიცხვებში ნიშნავს, რომ 2015წ დაახლოებით 150.000 ადამიანს ჰქონდა აქტიური HCV ინფექცია, აქტიური C ჰეპატიტი. ასევე არ არის დაბალი B ჰეპატიტის გავრცელება, B ჰეპატიტის ვირუსით გამოწვეული ქრონიკული ინფექცია საქართველოში მოსახლეობის 2.9%-ში გვხვდება.
ასეთი მაღალი გავრცელებიდან გამომდინარე არ არის გასაკვირი, რომ ხშირად ვხვდებით ამ დაავადებებს. შეიძლება ბოლო პერიოდში კიდევ უფრო ხშირად გვესმის მათ შესახებ, მაგრამ, ვფიქრობ, ეს უკვე იმ ფაქტის დამსახურებაა, რომ უკეთესად იქნა შესწავლილი დაავადების პათოფიზიოლოგია, დაიხვეწა და შეიქმნა ახალი სადიაგნოსტიკო საშუალებები, გაუმჯობესდა/გამარტივდა მკურნალობის მეთოდები, მკვეთრად გაიზარდა ხელმისაწვდომობა მკურნალობაზე (მხედველობაში მაქვს C ჰეპატიტის საწინააღმდეგო თერაპია). გარდა ამისა, მოქმედებს ის ფაქტორიც, რომ მოსახლეობას მეტი ინფორმაცია მიეწოდება, რაშიც, რათქმა უნდა სოციალური ქსელების, მედიის როლი ძალიან დიდია და ამისთვის დიდი მადლობა თქვენ.
–არსებობს მოსაზრება, რომ ღვიძლი არ არის ის ორგანო, რომელსაც დაავადების საწყის სტადიაზე ახასიათებს რაიმე სიმპტომი, თუნდაც ტკივილის სახით და თუ ღვიძლი აგვტკივდა, აქ პროცესი უკვე შორს წასულია. რამდენად სწორია ეს მოსაზრება?
ეკატერინე დოლმაზაშვილი: დიახ, პაციენტების დიდ ნაწილს, რომელთაც ღვიძლის ესა თუ ის ქრონიკული დაავადება აქვთ, როგორც წესი, კლინიკური სიმპტომები არ აღენიშნებათ. როდესაც ვლინდება კლინიკური ნიშნები, ეს შეიძლება იყოს სიყვითლე, შარდის გამუქება, დისკომფორტი/სიმძიმის შეგრძნება მარჯვენა ფერდქვეშა არეში, გულისრევის შეგრძნება და სხვა. ხშირად სახეზეა მხოლოდ ე.წ. არასპეციფიური სიმპტომები როგორიცაა საერთო სისუსტე, დაღლილობის შეგრძნება, უხასიათობა, დეპრესიულობა.
მინდა ხაზი გავუსვა, რომ კლინიკური ნიშნები შესაძლებებლია არ გამოვლინდეს იმ პირებშიც კი, რომელთაც უკვე აქვთ ღვიძლის ციროზის საწყისი ანუ კომპენსირებული სტადია.
ამიტომ ღვიძლის დაავადებები მიეკუთვნება ლაბორატორიულად სადიაგნოსტიკო დაავადებებს.
ასევე მინდა აღვნიშნო, რომ ღვიძლის ქრონიკული დაავადებით პირებს, მაგალითად ქრონიკული B ან C ჰეპატიტით პირებს, ღვიძლის ფუნქციური სინჯები ყოველთვის დარღვეული არ აქვთ, შესაბამისად ლაბორატორიული კვლევა ღვიძლის ფუნქციურ სინჯებზე ღვიძლის პათოლოგიის გამოსარიცხად საკმარისი არ არის. უნდა ჩატარდეს კონკრეტული დაავადების გამოსარიცხი სპეციფიური გამოკვლევა, მაგალითად C ჰეპატიტის გამოსარიცხად უნდა ჩატარდეს პირველ რიგში ვირუსის საწინააღმდეგო ანტისხეულებზე ტესტირება, შემდეგ სისხლში ვირუსის გენეტიკური მასალის განსაზღვრა.
–მინდა გკითხოთ ე.წ. „ღვიძლის გაცხიმოვნების“ შესახებ. რა შემთხვევაში ხდება ეს? შესაძლოა თუ არა ღვიძლის გაცხიმოვნება მოხდეს მაშინ, როდესაც ვირუსული ინფექციები არ არის სახეზე და მის განვითარებას სხვა ფაქტორებმა, მაგალითად წონაში მატებამ შეუწყოს ხელი?
ეკატერინე დოლმაზაშვილი: ღვიძლის გაცხიმოვნება ეს გახლავთ ღვიძლში ცხიმის ჭარბი ჩალაგება, მას უწოდებენ სტეატოზს, ჭარბი ნიშნავს სტეატოზს ჰეპატოციტების (ღვიძლის უჯრედების) 5%-სა და მეტში.
რაც შეეხება რისკ-ჯგუფებს, პირველ რიგში რათქმაუნდა უნდა აღვნიშნოთ ალკოჰოლის ჭარბი მოხმარება და მასთან ასოცირებული ე.წ. ღვიძლის ალკოჰოლური დაავადება. ღვიძლის გაცხიმოვნება ასევე შესაძლებელია დაკავშირებული იყოს ზოგიერთი მედიკამენტის მიღებასთან, არსებობს ე.წ. სტეატოგენური მედიკამენტები, რომლებსაც შეუძლიათ გამოიწვიონ ღვიძლის გაცხიმოვნება.
თუმცა განსაკუთრებით მინდა შევაჩერო ყურადღება ღვიძლის ე.წ. არაალკოჰოლურ ცხიმოვან დაავადებაზე, რაც, სახელწოდებიდანაც ჩანს, ნიშნავს ღვიძლის გაცხიმოვნებას, რომელიც არ არის დაკავშირებული ალკოჰოლის ჭარბ მოხმარებასთან. ის, როგორც წესი, ასოცირებულია ისეთ რისკ-ფატორებთან, როგორიცაა სიმსუქნე/ჭარბი წონა, ინსულინრეზისტენტობა, შაქრიანი დიაბეტი, დისლიპიდემია. თუმცა ეს დაავადება გვხვდება არაჭარბწონიანებშიც.
არსებობს ამ დაავადების 2 ფორმა, პირველი გახლავთ ცხიმოვანი ღვიძლი, რაც ნიშნავს ღვიძლის გაცხიმოვნებას ანთების და ღვიძლის უჯრედების მნიშვნელოვანი დაზიანების გარეშე, შესაბამისად ეს ფორმა, როგორც წესი, მძიმე გართულებებთან არ ასოცირდება; ხოლო მეორე – ეს არის არაალკოჰოლური სტეატოჰეპატიტი, რაც ნიშნავს გაცხიმოვნებას თანმხლები ჰეპატიტით/თანმხლები ანთებითი პროცესით ღვიძლში და ჰეპატოციტების დაზიანებით, რაც შესაძლოა პროგრესირდეს ღვიძლის ფიბროზსა და ციროზში.
ითვლება რომ, მას შემდეგ რაც C ჰეპატიტის პრობლემა პრაქტიკულად გადაიჭრა, დღეისათვის ერთერთ უმნიშვნელოვანეს პრობლემას სწორედ არაალკოჰოლური სტეატოჰეპატიტი წარმოადგენს. ის მსოფლიოში ღვიძლის ქრონიკული დაზიანების ერთ-ერთი წამყვანი მიზეზია, გვხვდება როგორც ზრდასრულ ადამიანებში, ასევე ბავშვებში.
ისევ მინდა ხაზი გავუსვა, რომ სტეატოჰეპატიტიც წარმოადგენს ე.წ. ჩუმ დაავადებას, და მის გამოსავლენად საჭიროა სათანადო ლაბორატორიულ-ინსტრუმენტული გამოკვლევების ჩატარება.
–რამ შეიძლება მიიყვანოს ღვიძლი დაზიანებამდე, რა შეიძლება გახდეს მაპროვოცირებელი ფაქტორები და არის თუ არა შესაძლებელი ღვიძლის აღდგენა დაზიანების შემდგომ? რა პერიოდი და რა სახის მკურნალობა სჭირდება ამას?
ეკატერინე დოლმაზაშვილი: ღვიძლი მრავალი მიზეზით შეიძლება დაზიანდეს. უშუალოდ დაავადებებს თუ გამოვყოფთ, ეს შეიძლება იყოს ვირუსული ჰეპატიტები: A, B, C, D,E, შესაძლოა ეს იყოს ცხიმოვანი დაავადებები, რაზეც უკვე ვისაუბრეთ, ასევე აუტოიმუნური ჰეპატიტი, ღვიძლის ანთების ერთ-ერთი ფორმა, როდესაც იმუნური სისტემა გამოდის მწყობრიდან და საკუთარ ქსოვილს,საკუთარ ორგანოს ებრძვის, როგორც უცხოს და შედეგად ვითარდება ანთებითი პროცესი, რომელიც თავისმხრივ შეიძლება პროგრესირდეს ღვიძლის ფიბროზსა და ციროზში. არსებობს ისეთი დაავადებები, როგორიცაა; პირველადი მასკლეროზებელი ქოლანგიტი, პირველადი ბილიარული ქოლანგიტი , რომლებსაც ძირითადად სანაღვლე სადინრების დაზიანება ახასიათებთ. არსებობს გენეტიკური დაავადებები, მაგ: ჰემოქრომატოზი, ვილსონის დაავადება. პირველ შემთხვევაში ხდება რკინის, მეორე შემთხვევაში სპილენძის ჭარბი ჩალაგება და ამით გამოწვეულია შემდეგ ღვიძლის დაზიანება.
რაც შეეხება მაპროვოცირებელ ფაქტორებს, პირველ რიგში გამოვყოფ ალკოჰოლს. კვების შესახებ შემიძლია ვთქვა, რომ მკაცრი დიეტა ღვიძლის ქრონიკული დაავადების მქონე პაციენტებში არ არის აუცილებელი, თუმცა ნებისმიერ შემთხვევაში ჯანსაღი კვება რისკებს ამცირებს. უმჯობესია რაციონში შემცირდეს ცხიმიანი საკვები, ღორის ხორცი, ცხვრის ხორცი.
რისკ-ფაქტორებიდან როგორც აღვნიშნე, პროგრესირების თვალსაზრისით პირველ რიგში გამოვყოფ ალკოჰოლს. შესაძლებელია დაავადების მაპროვოცირებელი გახდეს ზოგიერთი მედიკამენტის გამოყენება, ეს შეიძლება გახდეს ღვიძლის ტოქსიური დაზიანების მიზეზი და ასეთი მედიკამენტები სიფრთხილით უნდა გამოიყენონ იმ პაციენტებმა, რომლებსაც ღვიძლის ქრონიკული დაავადებები აწუხებთ.
რასაკვირველია, მაპროვოცირებელი ფაქტორი შესაძლოა გახდეს ჭარბი წონა, რომელიც ღვიძლის გაცხიმოვნების რისკს ზრდის. ეს შესაბამისად, ღვიძლის დაზიანების პროგრესირების რისკს ზრდის.
რაც შეეხება პროცესის შექცევადობას, ღვიძლის დაზიანებები ექვემდებარება აღდგენას, მაგრამ არა ყველა შემთხვევაში და არა ყველა სიმძიმის. ამის წინასწარ პროგნოზირება რომელ პაციენტთან რა პერიოდში და რა ხარისხით შეიძლება მოხდეს აღდგენა ძნელია, რადგან ყველა შემთხვევა ინდივიდუალურია.
– ჰეპატიტებზე უნდა გკითხოთ, დღეს გავრცელებული C და B ჰეპატიტებიდან, რომელია ყველაზე აგრესიული და რა მექანიზმით აზიანებს ის ღვიძლს? რას გვირჩევთ, რა გამოკვლევების ჩატარებაა საჭირო და რა სიხშირით ღვიძლის მდგომარეობის კონტროლისთვის?
ეკატერინე დოლმაზაშვილი: B და C ჰეპატიტი მიეკუთვნება დაავადებათა ჯგუფს ვირუსული ჰეპატიტები. შესაბამისად, ორივე დაავადების გამომწვევი გახლავთ ვირუსი, ორი სხვადასხვა ვირუსი. ორივე ვირუსი ძირითადად აზიანებს ღვიძლს, იწვევს ღვიძლის ანთებას, ჰეპატიტს, ხოლო ღვიძლის ქრონიკული ანთებითი პროცესის ფონზე პაციენტთა ნაწილში შესაძლოა განვითარდეს ღვიძლის ფიბროზი და ციროზი, რის ფონზეც, თავის მხრივ, იზრდება ჰეპატოცელულური კარცინომის ანუ ღვიძლის პირველადი კიბოს განვითარების რისკი. შესაბამისად ეს ორი დაავადება მეტნაკლებად ერთიდაიგივე ძირითად გართულებებთან ასოცირდება და ეს არის ღვიძლის ფიბროზი და ციროზი. ზოგადად, ღვიძლის ფიბროზი და ციროზი არ არის დამოუკიდებელი დაავადება. ეს გახლავთ ღვიძლის ნებისმიერი ქრონიკული დაავადებით გამოწვეული ცვლილებების შედეგი. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ღვიძლის ფიბროზი და ციროზი ნებისმიერი ქრონიკული ჰეპატიტის მთავარი გართულებაა, როდესაც ირღვევა ღვიძლის არქიტექტონიკა, სტრუქტურა, ირღვევა პორტული სისხლის მიმოქცევა (სისხლისმიმოქცევა კარის ვენის სისტემაში), ირღვევა ღვიძლის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ფუნქციები, როგორიც არის მაგალითად სინთეზური ფუნქცია, დეზინტოქსიკაციური ფუნქცია და სხვა.
რაც შეეხება ღვიძლის მდგომარეობის კონტროლის პერიოდულობას, ის ძირითადად 6 თვეში ერთჯერ არის მოწოდებული, ხოლო გამოკვლევების ნუსხას კონკრეტულ შემთხვევაში განსაზღვრავს ექიმი, ეს გამოკველევები შეიძლება იყოს მუცლის ღრუს ექოსკოპია, ღვიძლის ელასტოგრაფია, ლაბორატორიული კვლევა ღვიძლის ფუნქციურ სინჯებზე და სხვა.
–ცნობილია, რომ B ჰეპატიტის შემთხვევაში ჩვენ გვაქვს ვაქცინა, რომლის წყალობითაც ადამიანები მეტ–ნაკლებად დაცულები არიან მისგან, C ჰეპატიტის შემთხვევაში კი ჩვენს ქვეყანაში განხორციელებული პროგრამის დამსახურებით უპრეცენდენტოდ მაღალია დაავადებისგან განკურნებულთა რიცხვი. მაგრამ არ გვისაუბრია იმაზე, თუ როგორ ხდება ინფიცირება და როგორ უნდა მოვერიდოთ ინფიცირებას ინფიცირებულ ადამიანთან, მაგალითად ოჯახის წევრთან ურთიერთობისას.
ეკატერინე დოლმაზაშვილი: B და C ჰეპატიტის ვირუსების გადაცემის ძირითადი გზა გახლავთ ინფიცირებულ სისხლთან კონტაქტი. მაგალითად, ინფიცირებული სისხლის ან მისი ცალკეული კომპონენტების გადასხმა, ინფიცირებული სისხლით დაბინძურებული შპრიცის, ნემსის გამოყენება, ვირუსით ინფიცირებული დონორების ორგანოთა და ქსოვილთა ტრანპლანტაცია/გადანერგვა, სისხლთან პროფესიული კონტაქტისას სამედიცინო პერსონალში. ეს ვირუსები ასევე გადაეცემა სქესობრივი გზით და ე.წ. ვერტიკალური გზით, რაც ნიშნავს დედიდან შვილზე გადაცემას ორსულობის და მშობიარობის დროს.
რაც შეეხება ზოგადი თავდაცვის საშუალებებს, პირველ რიგში პირადი ჰიგიენის ნივთები, რომელიც შესაძლოა კონტაქტში მოვიდეს სისხლთან ან სხვა ბიოლოგიურ სითხეებთან აუცილებლად უნდა გვქონდეს საკუთარი, ინდივიდუალური, მაგალითად როგორიცაა კბილის ჯაგრისი, საპარსი, მაკრატელი. თუ ინფიცირებულ ადამიანს აქვს ჭრილობა, დარღვეული აქვს კანის მთლიანობა და სისხლმდენია ეს უბანი უნდა მოხდეს მისი სათანადოდ დაფარვა სახვევით; თუ პირი ნარკოტიკის ინექციური მომხმარებელია არავითარ შემთხვევაში არ უნდა მოხდეს საზიარო ნემსის/შპრიცის გამოყენება, ვირუსის სქესობრივი გზით გადაცემის პროფილაქტიკის მიზნით შესაძლოა დაცული სქესობრივი კონტაქტი.
გარდა ამისა, B ჰეპატიტის შემთხვევაში არსებობს ისეთი პროფილაქტიკური საშუალებები, როგორიცაა ვაქცინა, რომელიც უკვე ბევრი წელია საქართველოში ყველა ახალშობილს უტარდება, და ასევე იმუნოგლობულინი.
რაც შეეხება C ჰეპატიტს, სამწუხაროდ მისი საწინააღმდეგო ვაქცინა ან იმუნოგლობულინი არ არსებობს, თუმცა დღეისათვის არსებობს C ჰეპატიტის ვირუსის საწინააღმდეგო ძალიან მაღალეფექტური სამკურნალო საშუალებები.
დაავადების გავრცელების პროფილაქტიკას ემსახურება ასევე მოსახლეობის მასშტაბური გამოკვლევა, რაც აქტიურად მიმდინარეობს საქართველოში C ჰეპატიტის ელიმინაციის პროგრამის ფარგლებში, რათა მოხდეს ინფიცირებული პირების მაქსიმალური გამოვლენა და მათი შემდგომი მკურნალობა. მკურნალობა პირველ რიგში მნიშვნელოვანია რათქმა უნდა თავად პაციენტისთვის, მაგრამ ამ მკურნალობას აქვს ასევე ეპიდემიოლოგიური მნიშვნელობა, რადგან განკურნებული პაციენტი შემდგომში აღარ იქნება ინფექციის წყარო სხვისთვის.
დაავადების გამოვლენის მიზნით ასეთი ტესტირება რაც უფრო მასშტაბურ ხასიათს ატარებს, მით უკეთესი, მითუმეტეს ისეთ ქვეყნებში, სადაც ამ ვირუსების გავრცელება მაღალია, თუმცა არსებობს გარკვეული რისკ ჯგუფები რომლებსაც პირველ რიგში უნდა ჩაუტარდეს ამ ვირუსებზე ტესტირება. ეს გახლავთ პირები, რომლებსაც ერთხელ მაინც მოუხმარიათ ინტრავენურად ნარკოტიკი, გადასხმული აქვთ სისხლი, ჰომოსექსუალი მამაკაცები, პირები, რომლებსაც აქვთ მრავლობითი დაუცველი სქესობრივი კონტაქტები ან სქესობრივი კონტაქტი ვირუსით დადასტურებულად ინფიცირებულ ადამიანთან, ვირუსით ინფიცირებული ქალბატონების ახალშობილები, პირები, რომლებიც იყოფებიან ან იმყოფებოდნენ ჰემოდიალიზზე, რომელთაც გაკეთებული აქვთ ტატუირება/პირსინგი და სხვ.
–ქალბატონო ეკა, მინდა გკითხოთ იმ ძალიან წარმატებული პროგრამის შესახებ, რომელმაც თითქმის მთლიანად მოიცვა ჩვენი ქვეყანა. საუბარი მაქვს C ჰეპატიტის გამოვლენისა და მკურნალობის საყოველთაო პროგრამაზე. ვიცით, რომ ის ძალიან წარმატებულია, მაგრამ მაქვს კითხვა: იკურნება თუ არა C ჰეპატიტი ბოლომდე? შესაძლებელია თუ არა ამ პროგრამის ფარგლებში მკურნალობის საჭირო რაოდენობის კურსის გავლის შემდეგ პაციენტი სამუდამოდ განიკურნოს?
ეკატერინე დოლმაზაშვილი: C ჰეპატიტის ელიმინაციის სახელმწიფო პროგრამა ნამდვილად ძალიან წარმატებული, უპრეცენდენტო პროგრამაა. ამ პროგრამის მიზანი გახლავთ ქრონიკული ინფექციური დაავადების ელიმინაცია მედიკამენტის გამოყენებით პირველად მედიცინის ისტორიაში. დღეისათვის 64.000-ზე მეტმა პაციენტმა ისარგებლა პროგრამით, განკურნების მაჩვენებელი 98.7%-ია.
რაც შეეხება კითხვის იმ ნაწილს, რჩება თუ არა პრობლემები გამოჯანმრთელების შემდეგ, მოდით განვმარტოთ რას ნიშნავს გამოჯანმრთელება.
პირველ რიგში ვთქვათ, რომ ქრონიკული C ჰეპატიტი გახლავთ ერთადერთი ქრონიკული ინფექციური დაავადება, რომელიც განკურნებადია. შესაბამისად, ანტივირუსული თერაპიის მიზანია დაავადებისგან განკურნება და ისეთი გართულებების რისკის შემცირება, როგორიცაა ღვიძლის ფიბროზი/ციროზი, ღვიძლის უკმარისობა, ღვიძლის პირველადი კიბო; ასევე ვირუსის გადაცემის პრევენცია.
როდესაც ვირუსისგან განკურნება მიიღწევა ღვიძლის ფიბროზის/ღვიძლის დაზიანების დაბალი ხარისხის მქონე პაციენტებში, ეს განკურნება, როგორც წესი, ასოცირებულია ღვიძლში ანთებითი პროცესის ალაგებასთან, ღვიძლის ფუნქციური სინჯების მოწესრიგებასთან და ზოგჯერ არსებული, ზომიერი ფიბროზის შექცევადობასთან. მაგრამ თუ განკურნება ხდება ღვიძლის შორსწასული ფიბროზის და ციროზის სტადიაზე, გართულებების რისკი მცირდება, თუმცა ასეთი პირები ვირუსისგან განკურნების შემდეგაც რჩებიან სხვადასხვა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი გართულებების რისკის ქვეშ და საჭიროებენ ლაბორატორიულ-ინსტრუმენტული გამოკვლევების პერიოდულ კონტროლს როგორც წესი მუდმივად. ამიტომაც არის მნიშვნელოვანი დაავადების დროული გამოვლენა და დროული მკურნალობა.
–როგორც თქვით, B ჰეპატიტთან საქმე თითქოს უფრო იოლადაა, რადგან არსებობს ვაქცინა, თუმცა მიუხედავად ამისა, მომხდარა ისე, რომ ადამიანები მაინც დაავადებულან. რა გამოსავალი არსებობს მათთვის? შეიძლება თუ არა ინფიცირდეს ადამიანი, რომელსაც ვაქცინა გაკეთებული აქვს?
ეკატერინე დოლმაზაშვილი: B ჰეპატიტის ვირუსით ინფიცირებიდან პირველ 6 თვეს ჰქვია მწვავე B ჰეპატიტი. მწვავე B ჰეპატიტი ზრდასრული ადამიანების 90-95%-ში თვითგამოჯანმრთელებით მთავრდება. ხოლო ის პირები, რომლებიც მწვავე პერიოდში ვერ გამოჯანმრთელდებიან და განუვითარდებათ ქრონიკული B ჰეპატიტი, ქრონიკული HBV ინფექცია, საჭიროებენ ლაბორატორიულ-ინსტრუმენტული გამოკვლევების პერიოდულ კონტროლს, რათა შეფასდეს დაავადების სტადია, ფაზა, გამოირიცხოს სხვადასხვა გართულებები, და განისაზღვროს მკურნალობის საჭიროება.
B ჰეპატიტის სამკურნალოდ არსებობს მაღალეფეტური საშუალებები, თუმცა C ჰეპატიტის საწინააღმდეგო მკურნალობისგან განსხვავებით, B ჰეპატიტის შემთხვევაში როგორც წესი, დაავადებისგან განკურნება ვერ მიიღწევა, ხდება დაავადების მართვა, რაც გულისხმობს სისხლში ვირუსის კონცენტრაციის მაქსიმალურად დათრგუნვას, რასაც თავის მხრივ ახლავს ღვიძლში ანთებითი პროცესის ალაგება, ღვიძლის ფუნქციური სინჯების ნორმალიზება და ღვიძლის ფიბროზის შემდგომი პროგრესირების რისკის შემცირება.
B ჰეპატიტის ვირუსით ქრონიკულად ინფიცირებული ყველა ადამიანი არ საჭიროებს ანტივირუსულ მკურნალობას. მკურნალობის საჭიროება დამოკიდებულის სისხლში ვირუსის კონცენტრაციაზე, ღვიძლის ფიბროზის/დაზიანების ხარისხზე, ანთებითი პროცესის აქტივობაზე.
რაც შეეხება შესაძლებელია თუ არა ვაქცინირებული პირის ინფიცირება, დიახ, ვაქცინაცია 100%-ში ეფექტური არ არის, შესაბამისად, იშვიათად შესაძლებელია ვაქცინირებული პირის ინფიცირება.
რადგან B ჰეპატიტზე ვსაუბრობთ, მინდა აღვნიშნო ასევე D ჰეპატიტის ვირუსი, რომელიც გახლავთ ე.წ. სატელიტი ვირუსი. D ვირუსს B ვირუსის გარეშე ადამიანის ორგანიზმში არსებობა არ შეუძლია, ანუ ის შეიძლება შეგვხვდეს მხოლოდ HBV ინფიცრებულ პირებში, მათ სულ მცირე 5%-ში. კოინფექცია ანუ ამ ორი ვირუსით ერთდროული ინფექცია რათქმაუნდა ზრდის პროგრესირების /გართულებების რისკებს და მკვეთრად ამცირებს მკურნალობის ეფექტურობას. დროულად ჩატარებული ვაქცინაცია კი გვიცავს არა მარტო B ჰეპატიტისგან, არამედ D ჰეპატიტისგანაც, ვინაიდან როგორც აღვნიშნე D ჰეპატიტი არ არსებობს B ჰეპატიტის გარეშე, და თუ არ დავინფიცირდით B ჰეპატიტის ვირუსით, შესაბამისად, ვერ დავინფიცირდებით D ჰეპატიტის ვირუსითაც.
–თქვენ თქვით, რომ ყველა პაციენტი, ვინც უკვე ინფიცირებულია, მუდმივად დაკვირვების ქვეშ უნდა იყოს. შესაძლოა თუ არა, რომ მუდმივი კონტროლის პირობებში B ან C ჰეპატიტით ინფიცირებულმა ადამიანმა იცხოვროს ისე, რომ არ ჩამოუყალიბდეს გართულებები?
ეკატერინე დოლმაზაშვილი: ეს სავსებით შესაძლებელია, ქრონიკული B ან C ჰეპატიტი ყველა შემთხვევაში არ იწვევს ღვიძლის ფიბროზს, ციროზს და სხვა გართულებებს. მაგალითად ქრონიკული C ჰეპატიტით პირთა დაახლოებით 40%ს უვითარდება ღვიძლის შორსწასული ფიბროზი/ციროზი.
–როგორც აღნიშნეთ, B ჰეპატიტით ინფიცირების პერიოდში პირველ 6 თვეს მწვავე პერიოდს უწოდებენ, თუმცა ხშირად ის უსიმპტომოდ მიმდინარეობს და ადამიანს არაფერი აწუხებს. რაზეა დამოკიდებული პროცესი გადავა თუ არა ქრონიკულ ნაწილში თუ მოხდება თვითგანკურნება?
ეკატერინე დოლმაზაშვილი: როგორც B, ასევე C ჰეპატიტის ვირუსით ვირუსით ინფიცირებიდან პირველ 6 თვეს ეწოდება მწვავე პერიოდი, მწვავე B ან C ჰეპატიტი. მწვავე ჰეპატიტით პაციენტთა უმრავლესობასაც კლინიკური სიმპტომები არ აღენიშნებათ, სიმპტომები ვლინდება დაახლოებით 25%-ში. მწვავე პერიოდში ეს სიმპტომები შეიძლება იყოს სიყვითლე, შარდის გამუქება, საერთო სისუსტე, უმადობა, გულისრევა/ღებინება, ტკივილი/დისკომფორტი მუცელში, კუნთების და სახსრების ტკივილი, იშვიათად სხეულის ტემპერატურის მატება.
პაციენტთა ნაწილს, რომელთაც აქვთ მწვავე B ან C ჰეპატიტი, აქვთ თვითგანკურნების შანსი. ზრდასრული ადამიანის შემთხვევაში მწვავე C ჰეპატიტისგან თვითგანკურნების ალბათობა დაახლოებით 20%-ია, ხოლო მწვავე B ჰეპატიტისგან თვითგანკურნების ალბათობა 90-95%. ეს გახლავთ ჰეპატიტის ბუნებრივი მიმდინარეობა, თვითგანკურნება, როგორც წესი, მიიღწევა რაიმე სახის სამკურნალო თუ პროფილაქტიკური ჩარევის გარეშე.
იმ პირებს, რომელთა თვითგანკურნება არ მოხდება პირველი 6 თვის განმავლობაში და ინფიცირებიდან 6 თვის შემდეგ ლაბორატორიულად კვლავ დადასტურდება სისხლში B ან C ჰეპატიტის ვირუსის არსებობა, უკვე აღენიშნებათ შესაბამისად ქრონიკული HBV ან HCV ინფექცია, ქრონიკული B ან C ჰეპატიტი, რომელიც ხშირად უსიმპტომოდ ან ზოგადი არასპეციფიური სიმპტომებით მიმდინარეობს, რაზეც უკვე ვისაუბრეთ.
მიუხედავად ამისა, მინდა საუბარი პოზიტიურ ნოტაზე დავასრულო და ყველას შევახსენო, რომ B ან C ჰეპატიტი განაჩენი არ არის, ორივე მათგანის წინააღმდეგ საბრძოლველად თანამედროვე მედიცინას აქვს იარაღი – ძალიან მაღალეფექტური ანტივირუსული მკურნალობა, მთავარია მათი დროული დიაგნოსტიკა.
წყარო: https://fortuna.ge/